Το εγχειρίδιο του πνευματικού ακτιβιστή. Κριτική.

[osho_st]

Το εγχειρίδιο του πνευματικού ακτιβιστή το έχει γράφει ένας αγαπητός φίλος, ο Γιάννης Αυγουστάτος. Πολυμαθής και οξύνους, ψυχίατρος, με σοβαρές γνώσεις σε θέματα εσωτερισμού. Εδώ και χρόνια προσπαθεί να προωθήσει κοινωνικές αλλαγές προς μια ποιο ουμανιστική και πνευματική κοινωνία. Διαφωνούμε σε πολλά, αλλά μια και είναι μια σεβαστή και ενημερωμένη φωνή στο χώρο του εσωτερισμού αξίζει να τον παρακολουθεί κάποιος και η αντιπαράθεση μαζί του, δεν είναι στείρα.
Έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του και είπα να κρατήσω μερικές σημειώσεις σχετικά.

[osho_st]

Μια προκαταβολική παρατήρηση είναι πως η προσπάθεια να οικοδομήσεις μια φιλοσοφία και μάλιστα μια κοινωνική δράση, προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την τεκμηρίωση των βασικών σου θέσεων. Μια ελλειπή ή εσφαλμένη τεκμηρίωση δεν οδηγεί απαραίτητα σε αποτυχία ή σε εσφαλμένα συμπεράσματα, αλλά η πιθανότητα να το κάνει είναι ορατή. Ιδίως αν οι απόψεις που προοθείς έχουν μεγάλη συναισθηματική φόρτιση, οι άνθρωποι που θα τις αποδεχθούν θα το κάνουν σε μεγάλο βαθμό άκριτα. Θα δουν την ικανοποίηση των ανασφαλιών τους παρά τον δρόμο που προσπαθείς να ανοίξεις.
βέβαια υπάρχει και το αντίθετο. Η χρήση τεκμηριωμένων βάσεων σε μια κίνηση, είναι συχνά πολύ μακριά από τις ανάγκες των ανθρώπων που φτάνει η διαχεόμενη πληροφορία, ώστε η προσπάθεια δεν αποκτά δυναμική.

Η βάση λοιπόν του πνευματικού ακτιβιστή, είναι η πνευματικότητα. Δεν διαφωνώ γενικά με την πνευματικότητα, αλλά όταν η πνευματικότητα συνδέεται αναπόσπαστα με μια μη υλιστική θεώρηση του κόσμου, έχω την απαίτηση αυτή η θεώρηση να είναι αποδείξιμη. Οι "προτάσεις" βέβαια ξέρουμε ότι εγγενώς δεν είναι απόλυτα αποδείξιμες, αλλά το γεγονός αυτό δεν καθιστά κάθε "πρόταση" αποδεκτή, λόγο της παραδοχής ότι η απόδειξη είναι σε τελική ανάλυση αδύνατη.

Εδώ να σημειώσω το γεγονός ότι η υλιστική φιλοσοφία μπορεί μια χαρά να σε οδηγήσει σε <<ένα εσωτερικό προσανατολισμό του ατόμου προς μια ευρύτερη υπερβατική πραγματικότητα που συνδέει όλα τα πράγματα σε μια ενωτική αρμονία>> σελ. 17. Βέβαια αυτή η πραγματικότητα δεν θα θεωρείται υπερβατική, ούτε η ενωτική αρμονία τόσο αρμονική, κάτι που φυσικά δεν ισχύει και για τον ακτιβιστή (αν όλα ήταν αρμονικά τι νόημα έχει ο ακτιβισμός.... Όμως η βασική επιδίωξη μιας αντίληψης κοινωνικής ή καλύτερα συμπαντικής ενότητας είναι αλληλένδετη με την υλιστική φιλοσοφία και μάλιστα με την κομμουνιστική θεώρηση. Επί πλέον η κομουνιστική θεώρηση (παλαιότερα) θεωρούσε την αρμονική μετεξέλιξη της κοινωνίας και της σχέσης μας με την φύση, ντετερμινιστικό μονόδρομο.

[osho_st]

Πηγαίνοντας στην σελίδα 19 του βιβλίου βλέπω μια περίεργη άποψη.

......Μας είπαν ότι..... ο νους είναι ένας άγρφος πίνακας....
......αντίθετα, η συνείδηση είναι μια ενδογενής ιδιότητα του εγκεφάλου......
Θα ήταν ποιο ακριβές να πούμε πως η συνείδηση είναι η ποιότητα του εξω-σωματικού Νου, που εκφράζεται μέσα από συγκεκριμένες δομές και λειτουργίες του εγκεφάλου.
......

Μια παρένθενση. Εκτός από την συνείδηση και άλλα πράγματα είνα ενδογενείς ιδιότητες του ανθρώπου. Έτσι και η γλωσική ικανότητα αποτελεί μια ενδογενή ιδιότητα. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι γνωρίζει κάποιος μια γλώσσα χωρίς να την διδαχθεί από τους γονείς του ή το περιβάλλον του. Σημαίνει ότι έχει την ικανότητα να την κατανοήσει και να την μάθει από την φύση του. Ακόμα και να την εξελίξει. Ίσως και να παράγει μια γλώσσα μόνος αν δεν τύχει την γονεεικής εκπέδευσης για προσωπική χρήση. Όταν λοιπόν λέμε ότι η συνείδηση είνα ενδογενής ιδιότητα, δεν σημαίνει ότι γενιόμαστε με ένα πακέτο γνώσεων στο κεφάλι μας, εκτός ίσως από ορισμένες ενστικτώδεις "γνώσεις" όπως ότι τα φίδια είναι επικύνδυνα.
-------------

Εδώ έχουμε περάσει σε ένα εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχθεί θέμα. Πως προκύπτει η ύπαρξη ενός εξωσωματικού Νου; Τι φέρνει σαν απόδειξη ο Γιάννης;
Αρχικά τις Near Death Experiences, N.D.E.. Όμως οι N.D.E. δεν έχουν γίνει αποδεκτές επιστημονικά ότι αποτελούν τεκμηριωμένες εξωσωματικές εμπειρίες, αντίθετα έχουμε αρκετές υποθέσεις για την ψυχολογική και φυσιολογική εξήγησή τους χωρίς υπερβατική βοήθεια. Οπότε δεν μπορούμε να τις πάρουμε σαν αποδείξεις. Μετά αναφέρεται στο David Bohm, λέγοντας ότι "θεωρεί τα κβαντικά φαινόμενα καθοριζόμενα από ανεπαίσθητες δυνάμεις που λειτουργούν σε βαθύτερα επίπεδα της πραγματικότητας". Αν και είναι θεωρία που δεν έχει γίνει ευρέως αποδεκτή, η θεωρία αυτή δεν υπονοεί κάτι το υπερβατικό, ή γενικά κάτι εκτός της ύλης, αλλά υποθέτει ότι υπάρχει ένα ακόμα επίπεδο σωματιδίων ή διαμόρφωσης των σωματιδίων που δεν έχουμε προσεγγίσει ακόμα. Πιο κάτω αναφέρει τον Sir John Ecceles, και την θεωρία του για τρία επίπεδα ύπαρξης, που όμως αν την καταλαβαίνω καλά δεν απαιτεί κάποια μη υλική ύπαρξη.

Φυσικά και οι υλιστές θεωρούν την συνείδηση και τα συναισθήματα εκφάνσεις της ύλης, αλλά δεν αρνούνται επίμονα την ανεξάρτητη της ύλης, ύπαρξη του πνεύματος. Δεν έχουν λόγο να το κάνουν. Ουσιαστικά παρατηρούν ότι το βάρος της απόδειξης παραμένει σε όσους υποστηρίζουν την ύπαρξη του πνεύματος εκτός της ύλης. Εκεί ακριβώς διαφοροποιούνται οι άθεοι και οι αγνωστικιστές από τους πιστούς. Δεν παίζει ρόλο αν η πίστη στρέφεται σε μια τελεολογική θεώρηση (όπως η πρώιμη κομμουνιστική θεώρηση), σε ένα δόγμα ή ένα Θεό. Γενικά η έλλειψη απόδειξης είναι το θέμα που τους απασχολεί.
Δεν έπιασα όλα τα σημεία που θίγει ο Γ.Α., αλλά γενικότερα είναι φανερό ότι δεν υφίσταται κάποια σοβαρή απόδειξη περί της μη υλικής ύπαρξης. Αν υπήρχε θα ήταν πρώτο θέμα σε όλα τα μμε και τα paper των πανεπηστημίων θα βρίθανε από έρευνες σχετικά.

Και ο Γ.Α. τελειώνει το κεφάλαιο με την υπόθεση ότι η ίδια η φύση της βιωματικής πνευματικής εμπειρίας καθιστά αυταπόδεικτη την ύπαρξη ενός πνευματικού κόσμου. μέσω της συνταρακτικής αλλαγής και αφίπνισης που παράγει.
Έχοντας κάτι ψιλά από "υπερβατικές" πνευματικές εμπειρίες, θα συμφωνήσω ότι είνα συνταρακτικές και επιρρεάζουν καθοριστικά την ζωή. Όμως όπως η σκέψη και τα συναισθήματα μπορούν μια χαρά να εξηγηθούν σαν εκφάνσεις της ύλης, δεν βλέπω κανένα απολύτως λόγο να μην μπορούν να εξηγηθούν και οι "υπερβατικές" πνευματικές εμπειρίες.

Σαν άνθρωποι που έχουμε κάποια επαφή με τον χώρο της επιστήμης, γνωρίζουμε το Occam's Razor. Η πιθανότητα να υπάρχει ένας πνευματικός κόσμος χωρίς ύλη, δεν μπορεί θεωρητικά να αποκλειστεί, αλλά δεν έχουμε δεδομένα για να θεωρήσουμε την υπόθεση ισχυρότερη από την μη ύπαρξή του. Έτσι η αποδοχή της υπόθεσης, είναι επισφαλής.

[osho_st]

Ίσως μερικοί να θυμούντε την πίστη των πρώτων θεωρητικών του Μαρξισμού σε μια θεμιτή εξέλιξη της κοινωνίας προς τον κομμουνισμό. Εξέλιξη που είναι αναπόφευκτο να συμβεί με βάση της παρατήρηση της παρούσας κατάστασης, του παρελθόντος και με τις ευλογίες της Δαρβινικής θεωρίας, όπου η εξέλιξη οδηγεί ολοένα και σε πλέον κατάλληλες για επιβίωση μορφές τα είδη. Το κακό είναι ότι η εξελικτική θεωρία λέει και άλλα πολλά πράγματα, ενώ η κατανόηση του παρελθόντος και του παρόντος ακόμα και σε θεωρητικό επίπεδο είναι μάλλον αδύνατη για τον άνθρωπο (θεώρημα της μη πληρότητας).
Στην πρόσφατη πολιτικοοικονομική ζωή μας έχει προκύψει μια νέα πίστη. Η πίστη πως οι αγορές και η ελεύθερη οικονομία οδηγούν αναπόφευκτα σε μια βελτίωση της ποιότητας ζωής του συνόλου της κοινωνίας, σε μεγιστοποίηση της ανάπτυξης και ελαχιστοποίηση αν όχι επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων. Βέβαια η οπτική αυτή έχει ανάλογα προβλήματα με την κομμουνιστική προσέγγιση, και μάλλον αγνοεί εξ ίσου, αν όχι και περισσότερο, τις γνώσεις μας για την φύση και την κοινονία.

Από όσο μπορώ να καταλάβω ο Γ.Α. περιγράφει στο βιβλίο του ένα ακόμα τελειολογικό μοντέλο, όπου την θέση του ιστορικού υλισμού και της αόρατης χείρας της αγοράς, καταλαμβάνει η εξελισόμενη πνευματική αφύπνηση της κοινωνίας, με ένα χεράκι βοήθειας από μη υλικά επίπεδα. Τώρα ποια είναι ακριβώς η φύση της βοήθειας και οι βοηθοί δεν είμαι σίγουρος ότι το διασαφινίζει. Το πρόβλημα όμως είναι πως η κοινωνία δεν αποδεικνύει πως πλησιάζει σε μια ουσιαστική πενυμετική αφύπνηση. Αντίθετα πολλοί παρατηρούν ότι πιθανόν να εμφανίζεται μια οπισθοδρόμηση στην κατανόηση της ενότητας του ανθρώπου με την κοινωνία και το περιβάλλον. Για παράδειγμα η διαφαινόμενη ταχύα αύξηση των ανισοτήτων, παρά την ταχύτατη βελτίωση της τεχνολογίας και της αύξησης του αεπ, δεν περιγράφει μια κοινωνία όπου τα μέλη της μεριμνούν για το σύνολο, αλλά το αντίθετο.
Οπότε η πνευματική αφύπνηση νομίζω ότι μένει ζητούμενο να επιτευχθεί, ή έστω να μην οδηγηθούμε σε οπισθοδρόμηση, παρά είναι στόχος η επιτάχυνσή της.